En dan te bedenken dat dat lunchen voor hem helemaal niet hoefde. Hij was volmaakt gelukkig met zijn meegebrachte boterhammen van thuis. Maar hij genoot van de kameraadschap, het eropuit gaan en het ontdekken van nieuwe plekken en andere boeken. In Frankrijk kregen we onze nieuwe geuzen naam: The Flying Dutchmen!
Er komen nog vele andere herinneringen bij me op: die keer dat we naar Edinburgh vlogen voor de veiling van de Signet Library. Daar, bleek later, werd o.a. het mooiste exemplaar dat ik ooit gezien heb van Het Verheerlijkt Nederland en Het Verheerlijkt Kleefschland geveild. Op groot papier en gebonden in 10 contemporaine 4to half leren banden, elk deel met exlibris van Admiral Duff. Rob de Jong had er speciaal een koffertje voor gekocht om het pracht boek mee terug naar Nederland te nemen. Rob hoopte het samen met Steef te kunnen kopen. En dan gebeurde er weer iets totaal onverwachts, de prijs explodeerde tot 6500 Engelse ponden, excl. opgeld en het boek werd gekocht door G. Walford, een handelaar uit Londen. Die dacht, als die Nederlanders allemaal naar Edinburgh komen om dat boek te kopen dan zal het wel iets bijzonders zijn. Dan kan ik het ook zelf verkopen. Maar nee, zo gemakkelijk bleek dat niet te zijn! Na een jaar of zo begon de hoge aankoopprijs Walford zo te irriteren dat Peter de Jonge het van hem kon kopen voor een scherpe prijs. Peter kon het niet in zijn geheel verkopen. Eeuwig zonde! Hij verkocht ze toen per deel!
Vele reizen hebben Steef en ik samen gemaakt, ook met de auto naar Duitsland, België en Frankrijk. Een keer naar New York, terwijl we bij het raam van een restaurant zaten, stond Franz Gittenberger uit Breskens buiten naar ons te zwaaien. Hij kwam naar binnen en Franz maakte grappen zoals: “Hadden jullie een geheim inkoopadresje? Had je me rustig kunnen vertellen want ik ontdek jullie overal ter wereld!”
Bij het opschrijven van deze herinneringen verbaas ik mij hoeveel we samen gereisd hebben. En we hadden het altijd goed samen. We zochten elk heel verschillende soorten boeken. We waren eigenlijk geen concurrenten. Een kostbaar boek, wat we allebei zagen zitten, kochten we samen, maar verder kocht ieder voor zich. Steef’s humeur was altijd goed en we konden goed samen door één deur.
In 2018 kreeg Steef een herseninfarct. Hij knapte langzaam wat op, maar tot zijn grote ergernis mocht hij niet meer autorijden. Voor herstel zat hij enkele maanden in een verpleeghuis in IJmuiden. Daar heb ik hem nog eens “ontvoerd” en we gingen samen een visje eten aan de haven. Wat heeft Steef daarvan genoten! Voor hem was het heel moeilijk zijn autonomie op te geven. Zijn hele werkzame leven had hij het zelf voor het zeggen waar hij ging of stond. Nu maakte hij kennis met de keerzijde van het leven en dat beviel hem slecht. Voor mij ging hij steeds onverstaanbaarder praten. En ik moest hem soms drie keer vragen iets te herhalen voordat ik hem begreep. In 2019, toen hij iets was opgeknapt, zijn we nog een paar keer naar de kijkdagen geweest o.a. bij het Venduehuis in Den Haag en bij Burgersdijk & Niermans in Leiden waar hij een van zijn favoriete boeken ontdekte, nl. de Kuyper Atlas van de Nederlandse Gemeenten in 11 delen. Maar nu in een staat die hij niet kende. Meestal zijn de kaarten grensgekleurd en dit exemplaar had vol gekleurde kaarten. Het oude vuur laaide weer op en zijn enthousiasme was grenzeloos. Uiteraard kocht hij dit exemplaar en deelde zijn ontdekking enthousiast met velen.
Het opschrijven van deze herinneringen hebben me doen beseffen hoe uniek onze relatie over vele jaren is geweest. Ik ben dankbaar de “selfmade man” Steef Lemmers gekend te hebben en ik heb veel van hem geleerd!

Bas Hesselink

Altijd deden we wel een (kleine) ontdekking, bijvoorbeeld een Rademaker met Engelse tekst of een onbekende Antwerpse druk. We logeerden in een hotel in Onslow Gardens (South Kensington), gedreven door een aantal Poolse zusjes en nichtjes, op advies van Desmond Burgess die door Steef vanwege zijn lange haar “de Indiaan” werd genoemd. Desmond had zelf ook een piepklein kamertje aan de voorzijde van het hotel. Naast zijn bed stonden er stapels van een complete set van Curtis, Botanical Magazine, Sowerby, English botany, Morris, British Birds, en andere natuur historische seriewerken, atlassen en, merkwaardig genoeg, een prachtig ex. van Cicero, De Officiis, gedrukt door Fust en Schoeffer, 1465 voor vijftien duizend pond. Veel geld maar toch een koopje in 1978. Desmond Burgess was een oud beroeps officier in het Indiase leger, een aparte vent maar door en door betrouwbaar. Wij werden door hem een beetje opgevangen in Londen en hij regelde altijd van alles voor ons. ‘s Avonds dineerden we altijd in het Poolse restaurant Daquise in Thurloe Street. Later verhuisde Desmond naar Blue Ball Yard (St. James Street. Hij kreeg daar een prachtige gallery en appartement boven de oude stallen en de achteruitgang van het Stafford Hotel (St. James Place). Strategisch gelegen tussen Sotheby’s and Christie’s, zodat de bezoekers van de veiling hem gemakkelijk konden bezoeken. Wij logeerden daar vaak in the Dutch Room, zoals Desmond de kamer noemde. Desmond Burgess was, als hij je mocht, enorm gastvrij. Er werd een keer een Blaeu’s Stedenboek geveild bij Christie’s en we vlogen ’s morgens vroeg naar Londen. Zeker tien Nederlandse collega’s zaten ook in het vliegtuig vanwege hetzelfde boek. Helaas konden we niet landen vanwege de mist. Toen we een uur te laat het vliegtuig uit konden stappen renden alle collega’s naar buiten om een taxi te pakken om toch nog op tijd aan te komen in King Street. We wisten dat dat niet zou lukken en namen rustig de ondergrondse naar Green Park. Maar niet nadat Steef gezegd had: we bellen de Indiaan! Desmond Burgess was altijd vroeg aanwezig in de veilingzaal. We belden Christie’s en vroegen naar de saleroom books & prints. De dienstdoende porter verbond ons met Desmond Burgess. We legden hem de situatie uit. Lang verhaal kort: hij zou voor ons bieden. Toen wij eindelijk in King Street arriveerden ontmoetten wij onze Nederlandse collega’s die te laat in de veilingzaal waren verschenen. Ze hadden nog geprobeerd het Stedenboek van Desmond over te kopen maar daar was geen beginnen aan. Desmond had van ons de opdracht en hij bleef trouw aan zijn woord. Een Stedenboek rijker vlogen we ’s avonds weer naar Amsterdam.
Over vliegen gesproken: een aantal keren hebben we met collega’s een vliegtuigje gehuurd van de RAS op Rotterdam Airport. We spaarden een hotelkamer uit en vlogen dan op door ons zelf bepaalde tijden. Als we met 8 collega’s het bedrag van onze hotelkamer bij elkaar legden hadden we het vliegtuig gratis. We vlogen bijvoorbeeld naar de beurzen in Stuttgart en Parijs. Op het uur van de opening waren we aanwezig en na afloop namen we een taxi naar het vliegveld en twee uur later landden we op Rotterdam Airport. Heel comfortabel en geen tijd verloren.
Er werd een “Galerie Agreable du Monde” van Pieter van der Aa geveild op zaterdagmiddag in Roanne, in midden Frankrijk in de buurt van Lyon. Door de week al moeilijk te bereiken met een lijnvlucht, maar nu op zaterdag…. We moesten wel weer met ons gehuurde vliegtuig. Steef moest en zou er heen. Heel begrijpelijk want er zitten in dit boek (66 delen folio!) meer dan 2400 prenten en kaarten van de hele wereld! ’s Zaterdagmorgen om 11.00 uur arriveerden we bij de kijkdag van de veiling in een bedrijfshal op een industrieterrein. Het was een van die typisch Franse onbestemde veilingen. Behalve de “Galerie agréable” zat er geen goed boek bij. Maar de hele kaarten en prentenwereld was aanwezig! Uit Engeland, Duitsland, zelfs uit Amerika waren collega’s aangereisd. Wij waren voorbereid op veel competitie. Nadat we alle delen bekeken hadden was het tijd voor een eenvoudige lunch. Iemand van ons gezelschap herinnerde zich dat twee van de beroemdste Franse sterrenkoks hun wereldberoemde restaurant “Hotel des Platanes” in Roanne uitbaten: de gebroeders Jean en Pierre Troisgros. We telefoneerden en reserveerden een tafel voor acht personen. Na de mooiste lunch van ons leven hadden we moeite om weer op tijd in de veilingzaal te verschijnen. De “Galérie” werd geveild en we kwamen met ons bod niet in de buurt van de uiteindelijke opbrengst! De reeks werd gekocht door collega Bernard Clavreuil uit Parijs, toen al een van de belangrijkste handelaren van Frankrijk. Na de veiling was er geen taxi te vinden om ons naar het piepkleine vliegveldje te brengen. Clavreuil en zijn zoon Stéphane waren zo vriendelijk ons mee te nemen in hun twee auto’s en leverden ons af bij het vliegtuig. De laatste woorden van Steef waren: “Een pracht dag! We hebben toch heerlijk geluncht!”

In memoriam Steef Lemmers (1936 – 2020)

Op 7 september 2020 is Steef Lemmers overleden, lid van de NVvA sinds ……
Zijn entree bij de NVvA was niet onomstreden. Een aantal leden had principiële bezwaren tegen het lidmaatschap van een sloper van boeken die daarna de prenten los wilde verkopen. Maar met een kleine meerderheid van stemmen werd hij toch tot lid verkozen. Zelf was hij over deze situatie laconiek en zijn prettige, sociale en positieve persoonlijkheid deed de rest. Al gauw was Steef een algemeen gewaardeerd lid van de NVvA. Hij kwam trouw op de vergaderingen en nam deel aan NVvA beurzen. Achteraf kon hij, met een twinkeling in zijn ogen, soms niet nalaten erop te wijzen dat door het fenomeen van het slopen van (vaak slechte) exemplaren van topografische boeken en het groeiend aantal prentenwinkels in den lande de prijzen van de boeken begonnen te stijgen. En dat ook zijn voormalige opponenten voor zijn lidmaatschap van de NVvA hiervan profiteerden!
Steef kwam uit een eenvoudig, kinderrijk gezin woonachtig in Lisse. Hij was dertien jaar toen hij als contractarbeider ging werken bij een bollenkweker. Zogenaamd kon hij niet leren. Bij het toenmalige onderwijs was het begrip dyslexie onbekend. Toch was hij een buitengewoon intelligent en slim mens. Collega’s hadden boeken om dingen in na te kijken. Steef wist gewoon alles uit zijn hoofd. Dat had hij zich zelf geleerd met behulp van schriftjes waarin hij de waarde van alle losse prenten uit de verschillende edities van bijvoorbeeld L. van Ollefen en R. de Bakker, De Nederlandsche Stads en dorp-beschryver, A. Rademaker, Kabinet van Nederlandse oudheden, J. de Beijer, Pronk, Spilman, Het verheerlijkt Nederland, Blaeu’s Stedenboek etc. noteerde en evalueerde. Bij stijging der prijzen of daling werden correcties toegevoegd. Zo creëerde hij zijn eigen AEX index voor oude boeken.
Steef was begonnen met het verzamelen van knipsels van historische of topografische aard uit kranten en tijdschriften als hobby. Ook verzamelde hij oude prentbriefkaarten met gezichten op dorpen en steden. Al verzamelend ontdekte hij dat meerdere mensen hiervoor belangstelling hadden. Tezamen met het feit dat het werk op het land hem tegenstond was de keuze snel gemaakt. Hij begon zijn eigen zaak. Hij ontdekte de veilingen en zag wat er allemaal voor moois te koop was. In korte tijd had hij zich ingewerkt en verzamelde klanten om zich heen. Allereerst waren dat de “prentenwinkeltjes” in het hele land. Hij ging ze zelf bezoeken, eerst per brommer, later per auto. Meestal waren het lijstenmakers. Die moest toch iets leuks van eigen stad of streek kunnen aanbieden. Door het hele land had Steef zo zijn afnemers zitten. Later kwamen al die afnemers naar hem toe. Op maandag was de vaste dag voor ontvangst van de prenthandel. Dan kwamen er, naast winkeliers uit Sneek, Enschede, Den Burgh (Texel), Venlo, Den Haag, etc. ook de “tussen” handelaren, zoals Peter de Jonge, Rob de Jong en Ad van der Marel. Iedereen kreeg een portefeuille voor zich en kon uitzoeken. Er waren zelfs een paar mappen “Nouveauté’s”, net zoals in Parijs waar hij een poosje op de eerste van elke maand ging kijken. Zijn kinderen, André en Ellen, hielpen hem vaak bij het vullen van de portefeuilles. Dat was een precies werkje. Alles was geprijst en gesorteerd. Onder Steef’s sympatieke leiding was het een genoeglijk samenzijn en verdwenen eventuele collegiale animositeiten als sneeuw voor de zon. Steef’s vrouw Diny zorgde voor koffie en indien nodig, voor een boterham, voor hen die van ver kwamen.
Steef en Diny waren een hecht koppel. Het was dan ook een grote slag voor Steef toen zij in 2011 overleed. Gelukkig ontmoette hij later Ria Kaak en met haar beleefde Steef nog een aantal gelukkige jaren.
Zelf heb ik Steef voor het eerst ontmoet op een veiling van Beijers waar veel prentbriefkaarten geveild werden. Ik vroeg hem of hij geïnteresseerd was in 10000 schoolplaten van J.H. Isings en C.Jetses. De prijs was een gulden per stuk. BTW bestond nog niet! Wat een tijd! Steef dacht even na en hapte toen toe. Ik moest ze wel bij hem thuis laten bezorgen in de Wagenstraat in Lisse. Met een VW busje bracht ik de platen naar Lisse. Steef en ik laadden de partij samen uit. Toen de 10000 platen in zijn gang waren opgestapeld kon Steef zijn huis niet meer in of hij moest over de platen heen klimmen. Geen probleem voor Steef en hij was extra gemotiveerd om de prenten snel door te verkopen. Ik herinner mij dat hij het grootste deel binnen 30 dagen kwijt was. Later was deze transactie voor hem een leuke herinnering geworden die hij menigmaal vertelde.
In de latere zeventiger jaren ging we samen vaak op inkoopreis. In London waren elke maand kleine beurzen die interessant konden zijn, We planden onze trips zorgvuldig zodat we de kijkdagen bij de veilingen van Christie’s, Sotheby’s, Phillips en Bonham’s ook konden bezoeken.

Beste André,
Het is met groot verdriet dat ik zoëven jouw mail gelezen heb waarin je het overlijden van jouw vader Steef meedeelt.
Ik denk dat we elkaar zowat 50 jaar gekend én met elkaar samengewerkt hebben. Jouw vader was niet alleen een schrander handelaar maar hij was daarenboven ook een eerlijk en goed mens. Nooit heeft ons relatie te lijden gehad onder ernstige meningsverschillen. Waar is de tijd dat ik bij jullie aan huis kwam en meeschoof aan de tafel! Jij en jouw zus waren nog kleuters en jullie lieve moeder zaliger bediende ons met hartelijke eenvoud. Ook voor mij is er nu alweer een levensfase afgesloten. Met weemoed en ontroering zal ik steeds aan Steef terugdenken. Van dagloner op de bloembollenvelden tot één van de grootste handelaars op zijn gebied! En dat in alle eenvoud en op een vriendelijke en oprechte manier.
Beste André, mijn echtgenote en ik wensen jou en de hele familie veel sterkte toe en mogen de vele heerlijke herinneringen aan Steef (en jullie overleden moeder) een troost voor jullie zijn.
Van harte,
Johan

Beste André, Ellen, en andere familieleden,
Ik wil jullie allen heel veel sterkte wensen in verband met het verlies van jullie vader, schoonvader, en opa. Voor mij ome Steef. Ik herinner me hem als een vrolijke oom. Ik heb goede herinneringen aan hem, en hij was altijd belangstellend. Ook de keren dat hij met tante Dinie naar Limburg kwam kan ik me nog goed herinneren. Ik heb zelfs een tijdje bij jullie gelogeerd, toen ik nog klein was. Ik vond het best gezellig bij jullie en heb ook fijne herinneringen aan die tijd. Ik heb de stukjes die jullie verteld hebben met belangstelling bekeken.
Ik wil jullie nogmaals heel veel sterkte wensen voor de komende tijd.
Myrian de Jeu

Beste familie en naasten,
Steef ken ik nu ongeveer 15 jaar, maar vooral de laatste jaren zag ik hem vaker. Hij was altijd hartelijk en gastvrij als ik bezoek kwam, en natuurlijk bespraken we ook de laatste ontwikkelingen en komende veilingen. Vaak nam ik wat vers klaargemaakt fruit mee, daar kon hij erg van genieten tussen de gesprekken door. Ik heb hem ervaren als een integer en warm persoon die graag anderen van dienst wilde zijn. Hoe mooi is het niet dat Steef zoveel mensen gelukkig heeft willen en kunnen maken met een mooie kaart of prent, vaak een dierbare herinnering aan een bijzonder moment. En tot het laatst toe bleef Steef daarmee hard aan het werk.
Ik wens u veel sterkte bij het verwerken van dit verlies, ook ik zal hem missen.
Johan

Beste ome Steef,
In mijn herinnering blijft u altijd een gezellige oom die positief in het leven staat, met de nodige humor. Iemand met passie voor wat hij deed. Maar ook echt een mensen-mens. Samen met tante Dinie vulden jullie elkaar geweldig aan. Het is knap hoe u uw leven na haar dood opgepakt heeft. Wat fijn dat u zoveel zorg, liefde en aandacht hebt mogen krijgen van André, Ellen en Rie en vele anderen.
Het is fijn dat u verder lijden bespaard is gebleven, zoals zo mooi op de rouwkaart staat, en dat u nu mag rusten.
Het was erg fijn en hartverwarmend om de persoonlijke woorden van André, Luuk en Ellen te horen, een mooi afscheid. Geweldig dat we ondanks alles toch op deze manier erbij konden zijn, via de stream.
Veel liefs en alle goeds, jullie nichtje, Rebekka Ruijs - de Jeu