De muziek die jullie net gehoord hebben, is uit het stuk “Quatuor Pour La Fin Du Temps” van Olivier Messiaen. Mijn moeder had Annie en mij uitgenodigd om mee te gaan naar het Delft Kamermuziek Festival in het Museum Prinsenhof Delft. Op het festival werd bovengenoemd stuk gespeeld, met o.a. Isabelle van Keulen op viool. We hebben ademloos zitten luisteren, ook al zat moeder zo af en toe te knikkebollen! Moeder ging elk jaar weer met plezier naar dit bijzondere festival, om dan weer met bijzondere CD’s thuis te komen.

Muziek, literatuur, beeldende kunst, cultuur en geschiedenis, daar had ze een grote belangstelling voor. Ik kan me nog goed herinneren, dat ze ons tijdens onze zomervakanties elk museum, elke kerk en elk kasteel binnensleepte, want we moesten toch vooral ontdekken wat voor moois en interessants er in de loop der eeuwen gemaakt was! Mijn vader bleef dan altijd met onze hond buiten wachten, want hij had het allemaal al gezien. Later, toen ik Kunstgeschiedenis studeerde, moest ik altijd verslag doen van wat ik op binnen- en buitenlandse excursies had gezien. Haar belangstelling kende geen grenzen! Haar vele reizen getuigden daar ook van. Of het nou een cursus koormuziek in Hongarije of koor- en fluitmuziek in Wales betrof, of een cursus Patchwork in Finland of een tuinenreis naar China of Schotland, overal was ze voor in. Daarnaast kon ze ook enorm genieten van een bezoek aan landen met een historische link met Nederland.

Helaas, ook voor zo’n actieve en onafhankelijke vrouw gingen de jaren tellen. Haar lichaam en geest gingen gebreken vertonen. Het was triest om haar steeds afhankelijker te zien worden en haar hersenfunkties steeds meer gebreken te zien vertonen. Opvallend was wel dat ze verhalen bleef vertellen, of over gebeurtenissen klaagde, ondanks dat ze steeds minder goed kon spreken (wij konden haar dan nauwelijks nog verstaan…). Ze kon zelfs tot op het eind nog flink commentaar leveren, als een persoon iets had gedaan wat haar niet zinde!

Mem, ik zal je enorm missen!
Maar ik ben ook blij dat je van de pijn en het verdriet over het verlies van je onafhankelijkheid en spraak verlost bent! Eindelijk heb je rust!

Wyp,
In 1971 werden we collega's op het Kottenpark College, jij een Friese en ik een Zeeuwse boerendochter. Dat schiep meteen een band en was tevens een aanzet tot onze vriendschap.
We deelden dezelfde interesses: tuinieren, muziek, kunst, koken en reizen. Om er samen van te genieten maakten we regelmatig uitstapjes per trein en auto.
Dat laatste leverde vaak hilarische taferelen op: verkeerde afslag nemen, denken dat te kunnen corrigeren, maar tot onze stomme verbazing passeren we voor een derde keer dezelfde boerderij. Een andere keer een lekke band en dan is het wel zo handig dat je weet dat er een reservewiel bij hoort, maar ook waar het verstopt zit. Een passerende heer bracht uitkomst en gaf ons een lesje 'band verwisselen', keek ons daarna meewarig aan, schudde zijn hoofd en je zag hem denken: vrouwen en auto's! We hebben heel wat afgelachen.
We hebben vaak samen thee gedronken; soms heel chique en dan gebruikten we een van je zilveren theeserviezen, of het prachtige fragiele servies van Limoge porselein. We hielden daarbij nog net niet onze pink omhoog. De theeceremonie was niet compleet als er geen zelfgebakken Friese kruidkoek bij was.
Van jou leerde ik ook wat zuinigheid was: een lucifer kon je meerdere keren gebruiken! Ik doe het nog steeds. We probeerden berekeningen te maken hoeveel bomen er zo wel gespaard konden worden: we kwamen er niet uit.
Je vertelde vaak over je jeugd in Friesland, over je overleden zusje, je studie in Amsterdam, je leven met Nam in Frankrijk en hoe je uiteindelijk in Enschede terecht kwam.
Naast tuinieren was reizen je passie: overal had je wel familie wonen. Je zus Reinie in Australië, je broers in Canada, familie van Nam in Vietnam. Daarnaast ging je naar Rusland, China en Indonesië. En dat allemaal in je eentje!
Je aandacht, zorg en liefde ging vooral uit naar je jongens: Manoël en Alexander. Die waren je alles. Met je wilskracht bereikte je waar je je zinnen op had gezet. Dat hield in dat je intensief hebt geleefd. Je hebt veel van jezelf gevergd. Het heeft diepe sporen achtergelaten, zeker toen je ouder werd. Toen werd je leven anders, verwarrend. Je kon het niet meer bijbenen tot je je er bij neer moest leggen, na een rijk, maar bewogen leven.
Dag Wyp.
Olga de Smet, Enschede

Lieve, sterke, stoere moeder, of mem zoals we je noemden.

Bewonderenswaardig zoals je je door dit leven hebt geslagen.
Al jong, toen je als oudste van 5, 6, 7 kinderen je moeders taken op je moest nemen tijdens haar regelmatige afwezigheid.
Natuurlijk de oorlog, waar je elke dag naar de HBS in Leeuwarden ging, 12 km fietsend, lopend of schaatsend, weer of geen weer. En waarschijnlijk de spanningen in het gezin, met oa. een jonge joodse onderduiker, terwijl er 2 huizen verderop een SS-officier ingekwartierd was…
Na de oorlog ging je medicijnen studeren, maar je moest dat spoedig opgeven wegens geldgebrek. Het werd toen de verpleging in Amsterdam, waarbij je je rug geruïneerd hebt.
Tussendoor lifttochten door een berooid Europa, met name Engeland en Frankrijk, in een tijd dat weinigen dit deden, laat staan een jonge vrouw alleen…
Zo kwam je op een dag een eveneens rondtrekkende Aziaat tegen, een Vietnamees die om politieke redenen zijn land had moeten ontvluchten en op de hitlist van de Stalinisten stond.
Die onafhankelijke Wiep bleek zowaar te kunnen vallen voor een man…
Dat bleek echter geen gemakkelijke keuze, want als vreemdeling kreeg hij een 24-uurs visum om met je te trouwen in Mantgum, en moest toen weer het land uit…
Tot overmaat van ramp bleek je ook nog je Nederlandse paspoort kwijt te raken. In die tijd kreeg je nog automatisch de nationaliteit van je echtgenoot, Vietnamees dus.
Een juridische strijd volgde, gelukkig geholpen door de Vrijmetselaarsvrienden van je vader, kon je je Nederlandse paspoort terug krijgen.

Het prille huwelijk stond meteen al onder druk wegens geldproblemen.
Vader, afkomstig uit een machtige, adellijke familie had aan de Sorbonne alleen algemene kennis opgedaan, maar was niet voorbereid op een baan, omgaan met bazen en kon geen enkel baantje volhouden.
Socialist geworden aan diezelfde universiteit, vond hij dat hij geen winst mocht maken als hij zelf wat ondernam. Nodeloos te zeggen dat dat ook niet te lang duurde.
Vader, goed mens als hij was, was dan ook nogal wereldvreemd.
Familiefondsen uit Vietnam droogden al snel op wegens de burgeroorlog daar.
Uit wanhoop nam je toen maar een aanbod, om als Franse lerares te gaan werken in Enschede, met beide handen aan.
Je nam ons, 3 en 7 jaar mee.
Het probleem was: vader mocht niet mee, want die kreeg geen verblijfsvergunning en bleef in Parijs achter.
Er restte ons alleen maar de vakanties samen door te brengen. Bovendien botsten jullie beider onafhankelijke, eigenwijze karakters nogal eens met elkaar.

In Enschede was het ook niet makkelijk; een alleenstaande werkende moeder, die daarnaast ook nog eens moest studeren om een lesbevoegdheid te halen. Dat in een tijd dat moeders niet werden geacht te werken, en ook niet gescheiden van hun man leefden.
Bijgevolg was je in een voortdurende staat van bijna-overwerkt-zijn.
Wij werden opgevoed met het zo snel mogelijk zelfstandig te zijn en eigen verantwoordelijkheden te nemen.
We werden voor korte schoolvakanties op de trein naar Friesland gezet (incl. overstap onderweg); ik 8 jaar met broertje van 4.
Dat ging prima; je gaf ons vertrouwen, en mij daardoor zelfvertrouwen.
Zelfs toen je ons een keer op de verkeerde trein had gezet, of dat de trein onderweg ontspoorde, kon ik dat onderweg herstellen en enigszins op tijd bij de wachtende grootouders aankomen.
Ik herinner me dat ik een keer als jonge tiener bij je kwam: mem, ik heb een punaise in mijn voet! "waarom haal je die er niet uit dan!" was de reactie. Oh ja, waarom eigenlijk niet?
Mem, je was een koele, nuchtere Friezin, die me nooit heeft gezegd dat je van me hield; heb het nooit gemist, want dat was zoiets vanzelfsprekends…
Toen ik je als kind eens vertelde dat je de mooiste van de hele wereld was, vond je dat ik niet zo'n onzin moest praten. Je hield niet van vleierijen.
Dat je trots op ons was, moest ik later van anderen horen. Geen probleem overigens.
Geen wonder dat het me niet geholpen heeft in mijn contacten met meisjes later, want die leken nooit op mijn moeder!
(vriendinnen mee naar huis nemen leerde ik toen ook snel af; die voelden het als spitsroeden lopen.
Is gelukkig later nog goed gekomen. Er bleken ook nog meisjes te zijn die de muur van onafhankelijkheid wel wisten te openen…)

Op je werk heb je lang moeten vechten voor een vaste aanstelling; die kreeg je pas na een tiental jaren, na de komst van een nieuwe directeur, waarna je kon gaan dromen en sparen voor een eigen huis en tuin, wat eind 70-er jaren dan ook lukte.
In de 70-er jaren maakte je ook je eerste verre reis naar Indonesië, later gevolgd door diverse andere verre reizen, niet in de laatste plaats naar je geliefde zusje in Australië en 4 broers in Canada.

Bij het overlijden van vader, bleek dat je toch meer om hem had gegeven dan je liet blijken, getuige de verborgen ontroering bij zijn doodsbed, en de liefdevolle begrafenis en grafsteen die je geregeld hebt.

Op je 60-ste ben je definitief afgekeurd en vervroegd met pensioen gegaan. De tropenjaren hadden hun tol geëist.
Je knapte daar zienderogen van op en ging maar vrijwilligerswerk doen en meer tijd besteden aan tuinieren, reizen, bijen houden, quilten, spinnen, weven, ik weet het allemaal niet.
Je deed er alles aan om gezond oud te worden; je wandelde elke dag een uur, fietste elke week een paar uur, reisde stad en land af voor concerten en exposities en zocht ons op als we zelf niet vaak genoeg langs kwamen.
Helaas werd je in dat streven gesaboteerd door hufterige of onbesuisde jongeren, die jou van je fiets of voeten kwakten, met bewusteloosheid en hersenschade tot gevolg.
De laatste, 9 jaar geleden, was de genadeklap. Van hieruit ging het onverbiddelijk achteruit.
Hiermee kwam de afhankelijkheid, en hielden de geestelijke en lichamelijke activiteiten op, evenals een scherp en onafhankelijk beoordelingsvermogen.
Door de verwarring stootte je je dierbaarste vrienden en familieleden van je af, wat we toen niet gelijk herkenden als symptomen van de schade.
De afstand van onze woonplaatsen maakte het lastig je intensief te begeleiden. Je hebt de meeste van je vriendinnen en collega's overleefd en zo verschrompelde je eens zo rijke sociale leven.
De laatste paar jaar hebben we je met veel moeite in een verzorgingshuis in Utrecht weten te krijgen, alwaar je toestand voor anderhalf jaar stabiliseerde en wij je vaker konden opzoeken.
Helaas was het toen al te laat om je meer te laten lopen en belandde je in een rolstoel.
Een beroerte een paar weken geleden werd je fataal…

Je hebt je er nooit duidelijk over uitgesproken; je wilde ons niet onder druk zetten, maar ik weet dat je graag kleinkinderen had gehad, gezien het grote huis dat je had gekocht.
Het is er nooit van gekomen, niet zo bedoeld, maar het is anders gelopen. Ik had het je graag gegund.
Een troost is dat je 2 Australische nichtjes hebt, die je als je eigen dochters beschouwde, en die wél voor kleindochters hebben gezorgd, waarvan er één hier aanwezig is: Ursula, die de woorden van je zusje uit zal spreken, als vertegenwoordigster van de Austalische tak.

Vaarwel mem, we zullen er voor zorgen dat je herenigd wordt met je man, je ouders en voorouders in Friesland.

Muoike Wyp wie foar my en ek foar myn broers en suster in muoike op ôfstân. Doe`t wy lyts wierne wie der folle kontakt mei har en de neven Manoël en Alexander dy`t simmers faken by pake en beppe útfanhûzen yn Mantgum. Ek kin ik my noch de kanotochten heuge mei omke Nam dy’t de jeugd mei syn drang nei avontoer bêst begriep. Letter gie elts syn eigen wei en dat hold ek yn dat it kontakt mei Muoike Wyp en de neven Manoël en Alexander wat ferlern gong. Mar dat is de loop fan it libben.
Yn myn oantinken wie tante Wyp in stânfriezinne, intelligent, mei in sterke persoanlikheid. Leafst rêde se har sels en dat moast ek wol, dat had it libben har wol leard sa ha ik letter pas begrepen. It libben had net altyd maklik foar har west mar it wie net in frou dy`t by de pakken del sitten gong.
Respekt ha ik foar de wize wêrop muoike Wyp yn’t libben stie, har sels rêde mei de opfieding fan har jonges, in protte reizge en op har eigen wize folle foar har soanen en freonen betsjutte. Muoike Wyp hat har eigen libben libbe, der ynhâld oan jûn en der folle fan makke.
Mei muoike Wyp rêste yn frede.

Foar Manoël en alexander en partners, sterkte tawinske mei it fertrietlike ferliezen fan jimme mem.
Franke, Hanneke, Elbrich en Redmer Schuurmans,
De Bult (Steenwijk)

Beste tante Wiep,
Mijn gedachten gaan uit naar tante Wiep zoals ik haar voor de geest kan halen: een strenge doch rechtvaardige vrouw met een ongelooflijke wilskracht. De laatste jaren na de dood van mijn vader hadden wij geen mondeling contact meer met Wiep. Af en toe hoorden wij via Manoel over haar doen en laten. Volgens Manoel herkende ze haar familieleden tot het laatst toe! Wij wensen de naaste familieleden van tante Wiep alle sterkte toe!

Beste familie
Wij willen graag een reactie achterlaten op het overlijden van mw Schuurmans.
Ze was voor ons een markante dame , die nog lang in onze herinnering zal blijven.
Ze was niet altijd makkelijk voor ons om te helpen ,maar zij getuigde van een enorm karakter , dat door de ziekte onaangetast is gebleven .
Ze kon nog heel goed duidelijk maken wat ze wel en niet wilde, en liet het wel merken als zij het ergens niet mee eens was , daarmee onderscheidde zij zich van andere bewoners . Wij konden enorm genieten als zij kon genieten van lekker eten en drinken en van mooie muziek In alles bleef zij een dame , en tot lang kon zij in het frans terug praten als wij een poging deden met ons boerenkool frans een conversatie aan te knopen. Ook door medebewoners zal zij gemist worden omdat zij zo'n prominente plek innam in de huiskamer .
De bewoners hebben enorm meegeleefd tijdens haar ziekbed , en zijn zich bewust van haar afwezigheid , ook hier laat zij een enorme leegte achter
Wij, bewoners en medewerkers wensen jullie als familie veel sterkte toe , om het verlies van uw moeder te kunnen dragen . En hopen dat de mooie herinneringen bij u blijven zodat zij toch nog voort leeft in jullie

My family has always appreciated the importance of roots and values, and meeting and keeping up with our relatives. We were fortunate to have met Aunt Wiep, because she also valued these ties and recognized the importance of family.

When I think of Aunt Wiep, the word “plucky” comes to mind. “Plucky” is an old word meaning “having or showing courage and spirit in trying circumstances”. She was spirited, bold, stout-hearted, resolute and determined. I admired these qualities. They were reflected in her making it on her own and raising two wonderful boys who loved her and looked after her right to the end. She also nourished the connection with Manoel and Alexander’s father, Uncle Nam, and their Vietnamese heritage.

Being one of the eldest siblings, Wiep was undoubtedly influenced by her experiences in World War II and the occupation of the Netherlands. The family had harboured a Jewish boy during this time. Yet despite, and likely because, of these difficult, trying and dangerous circumstances she grew strong. She went to study in Paris, after the war and like our grandmother was fluent in several languages. She was an intellectual—conversation with her was always interesting. She challenged your viewpoint. I learned much about history, politics and the arts from her.

Aunt Wiep also had a softer side which showed in her helpfulness, her generous and welcoming nature and her love of beauty in all its forms. My mother Dorothy remembers how she loved walking over the hills of our farm and especially appreciated the wild flowers, so much so that my mother gave her an autographed copy of “Wildflowers on the Prairies”. She was also very nimble—Mom remembers her falling on one of those walks, doing a somersault and landing back on her feet!

My sister Deborah and I remember how she helped us set the tables and decorate the community hall for my parents’ 50th wedding anniversary. We were amazed and appreciative of all the work she did, at her age.

I am very grateful that I had one more chance to meet her, last year in Utrecht. She immediately spoke to me in English, and even made a joke about Alexander’s hat. Plucky to the end!

Nan Schuurmans

Beste mevrouw Nguyen,

Want ja, voor ons als pril getrouwd stel was u dat toch wel. Ik volgde u in 1980 op op het Kottenpark, niet als lerares Frans, maar als lerares Engels.
7 jaar waren we buren en zagen we u genieten van de tuin, veel fietsen en veel reizen naar Boskoop om dan met die bijzondere plant of boom (kweepeer) terug te komen. Alles op eigen kracht.
Ook ontpopte u zich later als amateur imker, gevaarlijk wel een beetje al die bijen in een zo kinderrijke buurt, maar ook wel heel spannend, zo'n mevrouw die je ineens tussen de zware begroeiing in haar achtertuin tevoorschijn zag komen met zo'n hoed met een netje op haar hoofd. En een pijp!!
Origineel, eigenzinnig, actief en ondernemend was ze.
Mooie herinneringen kwamen boven toen we dit overlijdens bericht ontvingen.
We wensen u allen veel sterkte toe met het verwerken van dit verlies.

Met vriendelijke groeten,
Cor en Nicoline van den Berg

Dear Aunty Wyp,
Although this will be my last letter to you, I will continue to speak with you whenever you come to my mind. We have communicated over many years via letters and I remember all too well how special your mail made me feel. I also have special memories of times spent with you, either in Australia or in the Netherlands. Thank you for being such a big part of my life. I will miss you.
Love Giselle

Vele malen heeft Wyp me rondgeleid in haar prachtige tuin. Veel bijzondere plekjes: de vijver, met de kweepeer die er over heen hing, het begroeide poortje, de smalbladige peer (Pirus salicifolia), de vele potten met planten, de bank bij de vijver. Ik heb er van genoten! Op een dag vroeg ze me of ik de naam wist van een gekke plant die zomaar in haar tuin verschenen was. Het was een scharlei (Salvia sclarea), die ik uit mijn vorige woonplaats kende. Zomaar kwam die plant bij haar wonen, alsof hij wist dat hij bij Wyp een warm welkom zou krijgen. Van de eikvaren die bij de vijver stond, heb ik ooit een polletje gekregen, dat het in mijn tuin prima deed, en dat meeverhuisd is naar het Florapark. Wat een mooie herinneringen aan Wyp!