Herinneren is een vorm van ontmoeten…

Lieve Jenny, Eveline, Alissa, Laddy en jullie kinderen.

Lieve Bertus,
Een citaat van Goethe: “Een mens moet zo mogelijk elke dag naar een lied luisteren, een goed gedicht lezen, een mooi schilderij zien en een paar zinnige woorden uiten.

Hebben wij gelukkig in onze 50 jarige bijzondere vriendschap vaak gedaan en meer.
Op jou en mijn palet, om in schildertermen te spreken, hebben de pigmenten zich gemengd, de kleuren verdiept en zijn helderder gaan stralen.
Samen veel films gezien, veilingen en kroegen bezocht, maar vooral veel tentoonstellingen gezien. Ook samen geëtst, geaquarelleerd en geschilderd.
Als wij samen weer eens voor de aquarellen van de impressionisten van de Haagse en Amsterdamse school stonden, hoorde ik jou vaak zeggen, “ Wat is dat allemachtig mooi”.

Wil nog een stukje voorlezen uit de brief die ik van je kreeg ter ere van mijn 50 ste verjaardag, ik citeer:
Onze levenswegen liepen vaak parallel, soms sterk divergerend, vielen dan weer samen om elkaar weer ten diepste te vinden.
Ik beschouw ons samenkomen nog immer als: “ Oases in de woestijn, (met dank aan Bernard Rootmensen) met bronnen van inspiratie, heerlijke koelte en zacht”wuivende” gedachten.
Er kon ook een harde woestijnwind waaien, die onze vriendschap niet omverblies. Het is er sterker door geworden. Jij en ik hebben ons op die zoektochten gaarne laten vergezellen door Geert en Jenny. Einde citaat van Bertus.
Ik kan het alleen maar beamen en zetten onze zoektocht voort, alleen nu zonder jou.

Lieve oprechte vriend, mooi mens, ik zal je heel erg gaan missen.
Margo.

Mijn kennismaking met Bertus dateert uit de begin jaren ’70, toen wij beiden promotie-onderzoek deden op de afdeling Microbiologie van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Het klikte wel tussen ons en we kregen wat meer contact. Na verloop van tijd werden daar ook onze gezinnen bij betrokken toen bleek dat ook onze vrouwen het goed met elkaar konden vinden. Bij onze wederzijdse bezoeken raakten we eigenlijk nooit uitgepraat. Na onze promoties en het vertrek van Bertus en Jenny naar Dronten bleven we elkaar zien, maar zoals dat gaat met opgroeiende gezinnen verwaterden na een aantal jaren toch onze contacten.
Groot was onze verrassing toen we een kaart van Bertus en Jenny kregen n.a.v. het overlijdensbericht van mijn vader in de krant. We hebben de draad weer opgepakt en het was als van ouds. De gesprekken gingen weer over vrolijke, ernstige, maar ook verdrietige dingen zoals de ziekte van Bertus en nog niet zolang geleden het overlijden van hun schoonzoon. We zagen elkaar een tot tweemaal per jaar. Samen hebben we in die tijd een stadswandeling door Leiden gemaakt, het Wilhelminabos in Flevoland bezocht en het Museum Schokland bekeken. En steeds lekker gegeten. Toen het slechter ging met Bertus
en bezoek te inspannend werd verliepen de contacten meestal via email en telefoon. Ons laatste bezoek in Dronten was in april van 2017. Daarna hielden ze ons op de hoogte van de uitslagen van de ziekenhuisbezoeken en de veranderingen in de toestand van Bertus.
We hebben dit altijd heel erg op prijs gesteld.
Bertus was altijd heel open over zijn ziekte en de verwachtingen voor de toekomst. Dat maakte het voor ons gemakkelijk en het liet ook gesprekken over ‘gewone’ dingen toe. In ons laatste telefoongesprek, ongeveer twee weken geleden, gaf Bertus aan dat hij steeds vermoeider werd en dat er medisch gezien niet veel meer mogelijk was. Vrij kort daarna mailde Jenny dat hij hard achteruit ging. Ook al waren we er op voorbereid, het bericht van zijn overlijden kwam toch als een schok.
We hebben Bertus leren kennen als een hartelijk mens en gezellige prater, die genieten kon van kunst, van de natuur en van zijn tuin. Hij was trots op zijn “drie vrouwen” en genoot van zijn kleinkinderen die hij zo graag nog verder had willen zien opgroeien. We bewaren de goede herinneringen en zullen hem niet vergeten.

Hans en Clarissa van Hartingsveldt

Je hoort bij mijn jeugd. Indirect ben je 14 jaar een deel van mijn leven geweest, omdat we al die tijd buren waren. Het voelde altijd zo vertrouwd. Ook al was ik als klein meisje soms een beetje bang voor je; door je stem kwam je een beetje streng over. Als volwassene waardeerde ik je juist; je humor, charme en openheid in onze gesprekjes op straat. Die pijp in je mond, donkerbruine doordringende ogen; Bertus mijn oude buurman zal ik NOOIT vergeten.

Ik vind het heel verdrietig dat je er niet meer bent.. Je was een grote warme man. Ik wens mijn lieve oude buurmeiden en Jenny heel veel sterkte, licht en liefde in deze moeilijke tijd. Een warme knuffel, Esther Muizelaar

De laatste acht jaar, en vooral de laatste 3 maanden, heb ik met toenemend respect ervaren hoe jullie met elkaar, en met ons, omgingen in moeilijke tijden. Na de eerste donderslag, en de daarop volgende behandelingen (bestraling) kreeg Bertus, en Jenny ook, aanvankelijk weer hoop op herstel en goede afloop. Toen na een paar jaar langzamerhand de zekerheden langzaam begonnen af te brokkelen, bleven jullie niettemin positief en hopen op herstel. Bertus verdroeg dit allemaal zonder klagen, ook al werden de beperkingen en tenslotte ook de klachten steeds erger. Ik vind het bewonderenswaardig dat jullie openlijk de ernst van de situatie konden benoemen, zonder bij de pakken neer te zitten. Inderdaad, het leven is al zwaar genoeg, om ook nog de lichtpunten uit het oog te verliezen. Het was een voorrecht om met jullie mee te mogen leven en naar vermogen ondersteuning te geven, ook al was het vaak alleen maar door er te zijn, tot op de laatste dag.

Als afsluiting nog het gedicht In Memoriam van J.C. Bloem. Waarom ik juist dit gedicht heb gekozen? Voornamelijk omdat ik denk dat Bertus dit mooi zou vinden.

In Memoriam (J.C. Bloem)
De blaren vallen in de gele grachten;
Weer keert het najaar en het najaarsweer
Op de aarde, waar de donkre harten smachten
Der levenden. Hij ziet het nimmermeer.
Hoe had hij dit bemind, die duistre straten,
Die atmosfeer van mist en zaligheid,
Wanneer het avond wordt en het verlaten
Plaveisel vochtig is en vreemd en wijd.
Hij was geboren voor de stille dingen,
Waarmee wij leven - maar niet even lang -
Waarvan wij 't wezen slaken in ons zingen,
Totdat wij zinken, en met ons de zang.
Het was een herfst als nu: de herfsten keren,
Maar niet de harten, na hun korten dag;
Wij stonden, wreed van menselijk begeren,
In de ademloze kamer, waar hij lag.
En voor altijd is dit mij bijgebleven:
Hoe zeer veel stiller dood dan slapen is;
Dat het een daaglijks wonder is, te leven,
En elk ontwaken een herrijzenis.
Nu weer hervind ik mij in het gewijde
Seizoen, waar de gevallen blaren zijn
Als het veeg zonlicht van een dood getijde,
En denk: hoelang nog leef ik in dien schijn?
Wat blijft ons over van dit lange derven,
Dat leven is? Wat, dat ik nog begeer?
Voor hem en mij een herfst, die niet kan sterven:
Zon, mist en stilte, en dan voor immermeer.


Lieve Jenny, dank voor alles wat je voor ons betekent. En Bertus, ik ga je heel erg missen.

Geert Ellen

Lieve Jenny, Bertus, Eveline, Alissa, Laddy en kleinkinderen

Bertus en ik kennen elkaar al zo’n 55 jaar, nl. vanaf 1963. In dat jaar ging ik scheikunde studeren in Amsterdam, VU. Bertus was al een jaar bezig met die studie. Was er behalve deze materiële connectie via chemie tussen ons ook van meet af aan al in relationele zin sprake van chemie tussen ons? Nou niet echt. Van meer belang in dit opzicht was dat we beide lid waren van dezelfde studentenvereniging, SENECA. Ook dit was niet vanzelfsprekend. Bertus was al tweedejaars toen ik aankwam en binnen een dispuut bestaat er, zeker het eerste jaar, een soort generatieconflict tussen de eerste- en tweedejaars leden. Dit is niet persoonlijk, maar meer groepsgewijs. Behalve dit verschil had ik voor Bertus ontzag vanwege zijn studiekeuze. Weliswaar hadden we beiden als hoofdrichting scheikunde, maar Bertus had daarnaast voor een breder pakket natuurkunde gekozen dan ik. Ik had me daarin tot het minimaal toegestane beperkt. En scheikunde is makkelijk, natuurkunde is moeilijk, insiders weten dat. Ook jaren later moest ik in Bertus mijn meerdere erkennen. Hij slaagde cum laude voor zijn doctoraal en mij lukte dat niet. Weliswaar studeerde ik eerder af dan Bertus, terwijl ik een jaar later was begonnen, maar dat raakt snel in vergetelheid, terwijl de magische en felbegeerde aantekening ‘cum laude’ voor altijd op de bul staat.

In die eerste Amsterdamse jaren zagen en spraken we elkaar geregeld, op het lab, binnen het dispuut, en omdat we beide in Bos en Lommer op kamers woonden fietsten we nog wel eens samen op. Dit leidde nog niet tot een speciale klik tussen ons die later zo waardevol en belangrijk werd. Hiervoor waren zachte krachten nodig om dat te bewerkstelligen. Die zachte krachten waren Jenny en Margo, en ook Eveline hoe klein die toen ook nog was. Toen deze drie een jaar of vijf later bij ons in Amsterdam kwamen wonen, Jenny en Eveline bij Bertus in de Fokke Simonsstraat en Margo en ik aan de Amsteldijk, ontstond er snel tussen ons vieren die speciale band die vriendschap heet. En Eveline? Ja, die accepteerde die situatie ook al snel, en vond dat kennelijk ook wel fijn.

En zo ontstond er een vriendschap die nu al bijna 50 jaar standhoudt. In de Amsterdamse periode die tot halverwege de jaren ‘70 duurde trokken we veel met elkaar op. Margo en ik kregen begin jaren ’70 onze twee kinderen Bas en Harriët, en bij Bertus, Jenny en Eveline kwam Alissa er nog bij. Ook deze vijf konden het uitstekend met elkaar vinden. We kwamen geregeld bij elkaar over de vloer, gingen samen met elkaar uit eten of bij elkaar eten, samen naar de bioscoop en theater. Margo en Bertus hadden beide grote interesse voor beeldende kunst, gingen bijv. met z’n tweeën een cursus etsen doen in Hilversum. Ook brachten deze twee samen veel tijd door in musea, o.a. om de etsen van Rembrandt of de aquarellen van de Haagse School te bewonderen. In die periode, voordat onze kinderen waren geboren, gingen we ook met z’n vieren een paasweekend naar Parijs, waarover we nog steeds af en toe dierbare herinneringen ophalen.

Medio de jaren ’70 verhuisden Margo en ik met ons gezin naar Friesland, later naar Zeist en nog weer later naar Doesburg. De familie van der Beek verhuisde naar Dronten en bleven daar wonen. Dit betekende dat we elkaar minder frequent zagen, maar niet dat de vriendschap daar onder leed. We logeerden af en toe bij elkaar, vierden samen Oud- en Nieuwjaar, gingen samen op vakantie naar Frankrijk en in de herfstvakantie naar vakantiehuisjes in Westerbork. In recente jaren nu de kinderen uit huis zijn, weer vaker met z’n vieren naar musea overal in Nederland.

Maar wat is nu de inhoud van onze vriendschap? Uiteraard het samen ondernemen van allerlei aangename bezigheden en uitstapjes. Maar de essentie en meerwaarde is toch iets anders, nl. er altijd voor elkaar willen zijn. In mooie tijden maar ook in moeilijke perioden. De wetenschap en ervaring dat als je er zelf eigenlijk tijdelijk niet bent, iemand anders er wel voor je is. En dat je er zelf op die manier ook voor hen wilt zijn. Dit blijkt ook uit de wederzijdse onvoorwaardelijke bereidheid om, mocht datgene wat eigenlijk onvoorstelbaar is ooit gebeuren, de kinderen van de vrienden in het eigen gezin op te nemen. Niet omdat dit voor ons zelf nodig was, maar om eventuele discussies daarover binnen de families te voorkomen is dit ook in testamenten vastgelegd. Gelukkig hebben we allevier nooit deze beloften gestand hoeven te doen.

Je was mijn meest favoriete vriend van mijn ouders. Als klein kind was ik al dol op jou. Ik herinner me je baard en de pijp. Ook toen ik volwassen was en het huis uit had ik nog regelmatig contact met je. Dat kwam ook doordat we op dezelfde dag jarig waren. We belden dan altijd en feliciteerden elkaar. En Milad mijn zoon is op dezelfde dag geboren als Alissa. Zo feliciteerden we elkaar ook op deze dag. Dit zal ik missen maar ik koester warme herinneringen.
Jenny, Eveline, Alissa en familie, heel veel sterkte met het verlies.
Carla

Herinneringen aan Bertus

Bertus ontmoette ik voor het eerst tijdens zijn sollicitatie aan de CHLS in 1977.
Hij stak duidelijk positief af tegen de andere kandidaten. Er was maar één twijfel bij mij: Is hij niet te theoretisch voor onze studenten. Die zijn erg praktisch en houden niet van basisvakken als scheikunde of natuurkunde. Maar na een jaar bleek Bertus prima op zijn plek en werd hij een van die karakteristieke docenten die studenten onthouden. Met humor, grote inzet en aandacht voor de student gaf Bertus scheikunde. Later vormde hij met Henk Eisinga een onverwoestbaar team. Onze vakgroepen werden op een gegeven moment met biologie samengevoegd: Bishex. Bertus werd onze voorzitter, ondanks het feit dat hij van het gedoe met de organisatie en zo weinig moest hebben. Toen de bedrijfskunderichting de gewone landbouwrichting steeds meer verdrong, ging de achteruitgang van de scheikunde (en andere basisvakken) in de opleiding, hem zeer aan het hart.
Samen hebben we altijd heel goed samen gewerkt. Niet alleen op school maar jaren hebben we samen gespeeld op onze blokfluit: Bertus de tenorfluit en ik de altfluit. Het waren goede momenten. Ook deelden we onze ideeën over kerk en samenleving, gesprekken die ons allebei verrijkten.
Het is voorrecht om Bertus als medemens te hebben gekend. Die herinnering blijft.

Frans de Groot