Herinneren is een vorm van ontmoeten…

Lieve Gerrit Jan,
Natuurlijk herinner ik mij jouw kennis en passie voor de natuur die je in het Bewaarde Land en bij het IVN Leiden op mij overdroeg. Nog meer herinner ik mij die man die onverstoorbaar zijn gang ging, de mensheid op een afstandje respectvol bekeek, je met pretoogjes kon aankijken, het onwankelbare zelfvertrouwen en de liefde die je al je vrienden, vrijwilligers, studenten en natuurlijk je gezin schonk.
Annemieke de Haas

Op 2 januari 1980 trad ik in dienst bij de Rijksuniversiteit Leiden. Mijn functie was vakgroepsecretaresse Ethologie bij de Subfaculteit Biologie, gehuisvest in het Zoologisch Laboratorium, Kaiserstraat 63. Mijn kantoortje in het begin was in de ratten- eekhoornzaal op de 1e verdieping, waar ik al vroeg op de dag aan de slag ging. Elke ochtend om half 8 ontmoette ik een student die uit Meijendel kwam waar hij geslapen had vanwege zijn meeuwenonderzoek. Mijn eerste vogelcolleges.
Een keer kreeg ik ochtendbezoek van een verkleumde studente die uit Meijendel kwam en vertelde dat zij net een bosuil had gezien. Ze was met een groep en een docent op vogelzangcursus in geweest.
Opgewarmd door hun verhalen, mijn interesse voor vogels gewekt, zocht ik die docent op om vanaf dat moment wekelijks met Gerrit Jan mee te lopen.
Wat een rijkdom aan kennis, eindeloos maar nooit saai. Verhalen, doorspekt met humor, woordspelingen. Over o.a. de ijstijd, mieren, geschiedenis van de oude en nieuwe duinen, de geschiedenis en ecologie van de streek rond Leiden.
En het onuitputtelijk geduld waarmee hij mij eindelijk de zang van de roodborst na 3 jaar had geleerd. (Mijn kleinzoon vertelt graag: Ja, oma, het duurde wel 3 jaar voordat jij door die man met die baard de roodborst herkende. Zelf heeft hij de cententeller onthouden.)
Zo jammer vond ik het dat het vogelen alleen maar van februari tot juni duurde, althans dat dacht ik. Met in februari als een van de eerste de zang van de boomklever, en de zingende koperwieken, dan als afsluiter op 4 juni de wielewaal in de Amsterdamse Waterleidingduinen.
Echter, woonachtig in Den Haag en vogelen, bracht mij op het Haagse trektelpunt De Vulkaan, en de Scheveningse Havenhoofden. Weer een wereld ging open: Twitchen! Ook op 5 juni bleek het vogelen door te gaan …. En ik werd meegesleept door de Haagse twitchers, waarmee ik op het zoeken naar dwaalgasten weer andere excursies meemaakte.
De ideologie van Gerrit Jan was, ik ga niet op zoek naar vogels, zij komen mij maar opzoeken!
Hoe trots was ik dat ik hem, zowel als Jopie en Deirdre, ’s morgens half 7 meekreeg naar de 23 Vale Gieren die in Voorhout bij bomen in een bollenveldje waren neergestreken. Ze vlogen half 12 op, weWe hebben allen genoten.
Ook de 13 paren bijeneters die in mijn kavelgebied het Solleveld succesvol broedden, kon ik met hen delen.
Op een ochtend bij de boerderij Meijendel kregen Gerrit Jan en Deirdre een boos meningsverschil, over: was het wel of niet een buizerd. Deirdre hield vol dat zij een buizerd had gehoord.
Voor mij een mooie herinnering aan dit voorval tussen vader en dochter.
De ontmoeting met Gerrit Jan is een draad door mijn leven geworden. Ik verveel me nergens, het met andere oren luisteren is een levenservaring geweest.
Hoe erg, maar mooi was het toen wij als groepje hem tot bijna aan de tenen van de rietzanger moesten begeleiden, omdat dat een van de eerste geluiden zijn die wegvallen door ouderdom.
Losse flodders
- Ik had het druk deze week, maar omdat ik niet tegelijkertijd bij 3 vergaderingen kan zijn, ben ik nergens naar toe gegaan.
- Mij werd gevraagd een keer een groepswandeling van Gerrit Jan over te nemen. Tijdens de wandeling vertelde ik dat ik de zang had geleerd van GJ. Bij de 30e soort zei een jochie van 6 tegen mij: Kun je nu eens ophouden met maar steeds over Gerrit Jan te hebben, weet jijzelf niets?
- Een keer kwam ik uit Meijendel op mijn werk aan. Een collega vroeg: En? Wat heb je gezien? Ik vertelde dat we de eerste tjiftjaf hoorden, een jaarlijkse terugkerende belevenis. Bij de volgende keer zei ze: En? Hebben jullie die tjibtjab gehoord?
Daarna heeft ze zich fanatiek aangesloten bij ons kleine clubje.
Barry dArnaud

Tijdens mijn opgroeien was ik er regelmatig getuige van hoe gelukkig mijn vader groepen mensen maakte bij zijn excursies in de duinen. Altijd verwees hij naar de onderlinge bestaansverbanden tussen plant- en diersoorten, microklimaatjes (Noord en Zuid hellingen), bodemgesteldheden, (meer of minder kalkrijk) en historie.

Ik zag vaak een golf van geluk door de groep gaan als men hoorde hoe alle levende wezens onderdeel zijn van een groter geheel, elkaars aanwezigheid benuttend en daarmee bevestigend.
Eenheid werd voelbaar in de samenhang van verscheidenheid.

Monden vielen al luisterend open, ogen gingen stralen en de tijd... die mocht vergeten worden.
Alsof mensen tegelijk in hun eigen hersenen vergeten weggetjes naar eenheid opnieuw aangelegd kregen.

En dat maakt gelukkig!

Op een keer zat ik naast GJ in een bus die ons naar een excursieplek in de duinen bracht. Toen zei hij: “Ik heb me altijd afgevraagd, of jij de Marijke bent die als kind op de Erasmusweg woonde.” GJ hield altijd alles bij in een klein notitieboekje, en niet alleen zijn natuurwaarnemingen bleek mij toen. Ik heb daar inderdaad gewoond en ik herinner mij nog dat ik was aangesproken door een man met baard toen ik in een ongerept veldje speelde en mooi glimmende kevertjes in een luciferdoosje stopte. Wij waren daar komen te wonen in een nieuwe flat die dwars op de straatjes stond waar GJ na de Tweede wereldoorlog woonde. Ik ontmoette hem weer, toen hij op onze lagere school kwam en we in een strenge winter met hem vogels gingen voeren in Overvoorde. Het staat in mijn geheugen gegrift. GJ vertelde mij later dat hij zelfs in de hongerwinter vogels voerde. Mijn naam was hem opgevallen toen ik in Leiden biologie kwam studeren. Ik had natuurlijk nooit de link tussen deze ontmoetingen en de docent ecologie gelegd. En ik was al lang afgestudeerd toen hij mij in die bus aansprak.

Eind negentiger jaren kwam hij mij vragen, of ik gastvrouw in Het Bewaarde Land wilde worden. Daar heb ik ja op gezegd, omdat de benadering van HBL mij heel erg aansprak. “Mijn dochter klimt liever in bomen” had ik eens gezegd, toen een gezelschap mij vroeg, of mijn dochter er ook ‘zo één’ is. “ Dan ben jij er een voor Het Bewaarde Land” reageerde GJ . Nog steeds ben ik met plezier ‘Vrouwtje Fleur’ in Het Bewaarde Land.
In mijn jonge jaren in Den Haag gingen mijn ouders met mij elke zondag op de fiets naar Meijendel. Ik vind het heerlijk om nu hiernaar steeds weer terug te komen.

De laatste jaren hield ik hem wel gezelschap, als Deirdre dat vroeg zodat zij weg kon . Een geliefde bezigheid van GJ was dan ‘Mens-erger-je-niet’. Op mijn vraag waarom hij dat zo graag speelde, zei hij: “ De dobbelsteen bepaalt het spel.” Nog typerender voor hem was de manier waarop hij het spel speelde: hij knikkerde je nooit van het bord. Hij paste de spelregels gewoon even aan. Daar paste ik me dan weer aan. Altijd was er wel een winnaar.

Dat we op deze schitterende locatie Het Bewaarde land draaien, hebben we aan het gedenkwaardige feit te danken, dat in zijn dankwoord bij de uitreiking van de Abraham Schierbeekprijs in november 1991 aan Drs. G.J. de Bruyn “Voor uw bijzondere verdiensten voor het natuurbehoud en de natuur- en milieueducatie in de duinen, de opleiding van generaties studenten, natuurgidsen en niet-professionele vrijwilligers voor het Meijendel-onderzoek” met vuur vertelde over het toen nieuw opgezette Bewaarde Land en na afloop de toenmalige directeur van het duinwaterbedrijf vroeg “Hoeveel ha heb je nodig?” En zo kon het dat het op dat moment zwervende Bewaarde land op deze prachtige locatie in Meijendel starten, waar het nog steeds draait.

Marijke Kooijman, ‘Vrouwtje Fleur’

Zonder Gerrit-Jan en dus zonder Het Bewaarde Land zou mijn dagelijkse leven er heel anders uit zien. Inmiddels mag ik namelijk al meer dan 16 jaar als wachter, Fleur en coordinator. Ik geniet nog dagelijks van dit werk met de kinderen en de vrijwilligers in Brabant.

Groetjes en sterkte Marion de Cocq

Ik herinner me de excursies in de Bierlap en de Kijfhoek, de boeiende verhalen en wijze lessen.
Ook de geduldige begeleiding in mijn studie tijd waar ik een 'rode bosmieren' project mocht voltooien onder jouw begeleiding staat me helder bij.
Maar wat me het meest bij bleef zijn jouw levenslessen in zachtaardigheid en meelevendheid.
Ik hoop dat ik jouw voorbeeld kan naleven en zo ook een beetje mag bijdragen aan een liefdevollere wereld waarin respect voor natuur en mens gelijk op gaan.

Gerrit-Jan was een pionier op het gebied van natuur en natuurbescherming en heeft zich jarenlang ingezet voor Stichting Duinbehoud. Gerrit-Jan was niet alleen een icoon voor de natuur, maar hij was in zijn doen en laten ook van de natuur.
Al voor de oprichting van Stichting Duinbehoud verdiepte Gerrit-Jan de Bruyn zich in de geschiedenis van het duingebied, de ecologie van de duinen en de invloed van menselijk handelen op de natuur. Op de universiteit van Leiden gaf hij (vanaf de jaren-60) college over de ecologie van de duinen, maar ook over de aantasting van de duinen door de waterwinning, de jacht en de recreatie. Deze inzichten vormden mede de basis voor de oprichting van Stichting Duinbehoud in 1977.
Gerrit-Jan was voor diverse organisaties actief op het gebied van natuurbescherming, ook voor Stichting Duinbehoud. Een memorabele gebeurtenis was de aanbieding van de knelpuntennota “Zee, Zand en Zorgen” aan staatssecretaris Gabor van Natuurbeheer op 2 december 1991. Geheel in stijl van de decembermaand wilden we dit doen met sinterklaas. En Gerrit-Jan leende zich daar wel voor met zijn wilde, witte baard. Het was een schitterend gezicht hoe hij zittend op een witte schimmel, verkleed als sinterklaas en omringd door 5 zwarte pieten het Binnenhof op kwam rijden. Een mooi persmoment om aandacht te vragen voor de natuur in de duinen.
In 1992 bracht het IVN, in samenwerking met Stichting Duinbehoud en KNNV het boek “Beleef het duin” uit. In dit handboek over de duinen en de natuur in de duinen staan diverse verhalen geschreven door Gerrit-Jan de Bruyn. Op deze wijze bracht hij o.a. zijn veldkennis van de duinen over op een breed publiek. Dit boek is nog steeds een aanrader voor iedereen die nieuwsgierig is naar het duingebied als leefgemeenschap.
In 2002 ontving Gerrit-Jan de Bruyn uit handen van toenmalig voorzitter van Stichting Duinbehoud, Loudi Stolker, een oorkonde (De Duinwachter) als waardering voor zijn inzet voor de natuur in de duinen en het werk van Stichting Duinbehoud.
Gerrit-Jan de Bruyn was vooral een verhalen verteller. En niet alleen over de vakkennis die hij haalde uit de literatuur, maar vooral over de kennis die hij opdeed uit waarnemingen in het veld. Gerrit-Jan was iemand die woonde in het duin. Al van jongs af aan leerde hij observeren. En niet alleen door te kijken, maar ook door te voelen, te luisteren, te ruiken en te proeven.
Kenmerkend van hem was hoe hij op blote voeten een boom in klom, zonder de boom pijn te doen, en zittend op een tak leerde en genoot van de natuur. Hoe hij kinderen liet zien hoe je een blaadje van een brandnetel kunt plukken (en zelfs eten) zonder dat deze gaat prikken. Hoe je de komst van een vos eerder kan ruiken, dan dat je hem ziet. En hoe hij door het geduldig “op zijn buik observeren van de mieren leerde hoe de sociale gemeenschap van een mierenkolonie functioneert (zie o.a het themanummer Meijendel, Duin 1989-1).
Al deze ervaringskennis van de natuur heeft Gerrit-Jan vanaf 1991 ingezet in een van zijn levenswerken: “Het Bewaarde Land”. Met dit voor kinderen én volwassenen onvergetelijke natuurbelevingsprogramma heeft hij bij duizenden schoolkinderen liefde en verwondering bijgebracht voor alles wat leeft. Gerrit-Jan heeft geprobeerd kinderen liefde en begrip voor de natuur bij te brengen door samen met kinderen te kijken, te voelen, te luisteren, te ruiken, te proeven en te beleven.
Marc Janssen
directeur Stichting Duinbehoud